Przedmiotem niniejszego artykułu będą zasady dochodzenia odszkodowania bezpośrednio od członków zarządu niemieckiej spółki GmbH z tytułu nieotrzymania przez wierzyciela zapłaty za wykonaną umowę w przypadku niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.

1) Wprowadzenie

Każda firma, która zawarła umowę z innym podmiotem umowę i wykonała swoją część zobowiązania ma poczucie dużego rozczarowania, jeżeli w niedługim czasie, jeszcze przed otrzymaniem zapłaty, okazuje się, że dłużnik złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Zwykle nie satysfakcjonuje wierzyciela możliwość zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym i zaspokojenia roszczenia na równi z pozostałymi wierzycielami. Wierzyciel, gdyby wiedział, że nie otrzyma zapłaty za dostarczony towar lub wykonaną usługę, nie zawarłby umowy z kontrahentem, który wkrótce po zawarciu umowy składa wniosek o ogłoszenie upadłości, albo zażądałbym dodatkowego zabezpieczenia.

W powyższej sytuacji nasuwają się pytania, czy dłużnik zawierając umowę z wierzycielem wiedział już o swojej trudnej sytuacji finansowej. Czy przypadkiem nie miało miejsce doprowadzenie wierzyciela do niekorzystnego rozporządzania mieniem, czyli popełnienia przestępstwa.

Z naszego doświadczenia wynika, że sytuacje są skomplikowane. Czasami wystarczy brak płatności ze strony jednego kontrahenta, aby dłużnik nie był w stanie zrealizować swoich zobowiązań wobec wierzycieli. Często latami niektóre spółki GmbH kontynuują działalność, pomimo, iż w świetle prawa upadłościowego już dawno powinny złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości.

Każda sprawa wymaga indywidualnego podejścia. W niektórych przypadkach konieczne będzie podjęcie zdecydowanych działań na drodze karnej, w innych przypadkach pozostanie wierzycielowi zgłoszenie wierzytelności w postepowaniu upadłościowym. Często upadłość spółki pociąga za sobą konieczność złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu. Zwłaszcza sytuacjach ewidentnych, w których prawo upadłościowe, ani istota spółki nie chroni członków zarządu. W takiej sytuacji ponoszenie kosztów skomplikowanych spraw odszkodowawczych może być niecelowe.

Z punktu widzenia możliwości dochodzenia odszkodowania bezpośrednio od członków zarządu, w przypadku upadłości spółki GmbH, należy rozróżnić dwie kategorie wierzycieli, a mianowicie tzw. dawnych wierzycieli – Altgläubiger, tj. wierzycieli, których wierzytelności powstały przed wystąpieniem przesłanek ogłoszenia upadłości oraz nowych wierzycieli – Neugläubiger, tj. wierzycieli, których wierzytelności powstały już po ziszczeniu się przesłanek ogłoszenia upadłości (niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia.

Z dużym entuzjazmem Kancelaria przyjęła wyrok Sąd Najwyższego z dnia 29 września 2020 r., sygn. akt: V KK 633/19, LEX nr 3059920, w sprawie karnej dotyczący uniemożliwiania wspólnikowi dostępu do dokumentów spółki. Prawnicy, którzy w swojej pracy zawodowej zajmują się praktycznym stosowaniem prawa spółek, a w szczególności rozwiązywaniem konfliktów pomiędzy wspólnikami, mają świadomość jak wygląda egzekwowanie uprawnień wspólnika w spółce. Szczególnym problemem przed jakim stają adwokaci lub radcowie prawni jest brak należytego zabezpieczenia przez wspólnika jego interesów w umowie spółki i związana z tym konieczność formułowania roszczeń w oparciu o przepisy ustawowe.

Niniejszy artykuł porusza zagadnienia prawne związane z najpowszechniejszym typem spółki, a mianowicie ze spółką z o.o.

▪ Zabezpieczenie interesów wspólnika w umowie spółki

Zwykle ostatnim momentem, w którym wspólnik może zabezpieczyć swoje interesy jest etap negocjowania warunków umowy spółki. Wspólnicy na tym etapie są ogarnięci entuzjazmem do nowego wspólnego biznesu. Wychodzą z założenia, że negocjowanie warunków umowy spółki może zostać poczytane przez pozostałych wspólników za brak zaufania i od samego początku prowadzić do konfliktów. Wszyscy wspólnicy w celu optymalizacji kosztów zwykle korzystają z pomocy jednego prawnika, który opracowuje wspólny projekt umowy spółki, co nie jest rozsądnym rozwiązaniem. Po zawarciu umowy spółki, która wymaga w przypadku spółki z o.o. zachowania formy aktu notarialnego (art. 157 § 2 KSH) trudno jest renegocjować jej warunki i dokonywać zmian. Nie tylko ze względu na koszty, konieczność zgłoszenia zmian do KRS, ale również ze względów praktycznych. Niektórzy wspólnicy mogą na co dzień przebywać za granicą.

▪ Geneza konfliktów pomiędzy wspólnikami

Pierwsze konflikty pomiędzy wspólnikami pojawiają się zwykle, gdy spółka nie generuje spodziewanego dochodu i przynosi stratę lub przeciwnie osiąga wysokie zyski. W pierwszym przypadku wspólnicy obarczają się nawzajem winą za niepowodzenia. W drugim przypadku wspólnicy, którzy przyczynili się do osiągnięcia wysokich zysków, starają się wykluczyć wspólnika, który w ich ocenie w sposób niewystarczający angażował się w rozwój spółki, od uczestnictwa w tych zyskach. Powody konfliktów pomiędzy wspólnikami mogą być oczywiście różne. Przeglądu ciekawych przykładów konfliktów pomiędzy wspólnikami dostarcza orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach dotyczących wyłączenia wspólnika.

Niepowodzenie biznesu może wynikać z przyczyn ekonomicznych. Natomiast jeżeli do niepowodzenia biznesu doprowadziły działania pozostałych wspólników, którzy wytransferowali pieniądze ze spółki np. poprzez zawyżone kontrakty, wynagrodzenia, wówczas w grę może wchodzić odpowiedzialność odszkodowawcza i karna.

Inną płaszczyznę konfliktu otwiera sytuacja osiągania przez spółkę wysokich zysków. Sytuacja będzie jeszcze bardziej skomplikowana jeżeli wspólnik jest udziałowcem w holdingu spółek. Pierwszym problemem na jaki może napotkać wspólnik jest dostęp do rzetelnych informacji o działalności spółki lub spółek. Bez dostępu do rzetelnych informacji trudno jest ustalić jakie roszczenia przysługują wspólnikowi, a co za tym idzie, jakie powinien podjąć działania.